جۆرج تاون یەکێکە لە گەڕەکەکانی واشنگتۆن دی سی، لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا. هەر لەم گەڕەکە تیجارییەدا ساڵی ١٧٨٩ قەشەیەکی سەر بە کەلیسای کاتۆلیک، زانکۆی جۆرج تاونی دامەزراند.
٢١ی رێبەندانی ئەمساڵ کوڕی شای پێشووی ئێران لە رێگەی یەکێک لە دەست و پێوەندییەکانییەوە لەم زانکۆیە، کۆبوونەوەیەکی بۆ ٨ کەس لە ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی رێکخست. ئەم زانکۆیە کە پەیوەندییەکی پتەویشی لەگەڵ گرووپی لۆبی نایاك هەیە پێشتریش میوانداری کردووە لە چەندین کەسی وەک عەبدولکەریم سروش، ئەکبەر گەنجی، سادق قوتبزادەو هەروەها کوڕی محەممەدعەلی فروغی گەورە راوێژکاری رەزاخانی میرپەنج .
کۆبوونەوە هه‌شت کەسییەکەی ٢١ی رێبەندان بووە بناغەی نووسینی مەنشوورێک کە لەم رۆژانەدا بووەتە رۆژەڤی میدیا و ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی.
پاش مشتومڕێکی زۆر مەنشوورەکە لە توێی سێ لاپەڕەدا بڵاو کرایەوە کە واژۆی ٦ کەسی لەسەرە: مەسیح عەلینژاد، حامید ئیسماعیلیون، نازەنین بونیادی، شیرین عیبادی، عەبدوڵا موهتەدی و کوڕی شای پێشوی ئێران.
مەنشوورەکە بە فەرمی و بە زمانی فارسی ئاوا نووسراوە: منشور همبستگی و سازماندهی برای آزادی ( مهسا)، واتە کورتکراوەی مهسا، ناوی داسەپاو و کۆلۆنیالیستی بەسەر ژینا ئەمینی دا.
جیاواز لەوەی وەها نووسراوەیەکی ناڕوون و پڕ لە پارادۆكس، هەڵگری نێوی مەنشوور نیە، به‌ڵكو تەنیا ئاماژەیە بۆ مەنشوورەکەی کورش و زەق کردنەوەی هێماکانی سیستەمی پاشایەتی، بەڵام بە نیسبەت داهاتووی کورد و نەتەوەکانیتر لە ئێران و مافە زەوتکراوەکانیان، چەندین به‌ندی ئەم مەنشوورە جێگەی سەرنج و رەخنەیە.
دیارە هەر کەس و لایەنێک سەربەستە بە پێی بەرژەوەندییەکانی خۆی و ئەو ئاراستە سیاسییەی بڕوای پێیەتی لەگەڵ لایەنیتر کۆ ببێتەوە و هاوپەیمانی ساز بکات، هەر چەشنە هەڤاڵبەندییەکیش لە دژی کۆماری ئیسلامی کە بیخاتە لێواری رووخان و لە ناوچوون کارێکی رێگەپێدراوە. بەڵام لەم مەنشوورەدا ئەو ئیمتیازانەی بە لایەنی ناوەندگەرا و ئێرانی دراوە، وەک دەوڵەتێکی موستەقەر وێنا کراوە، نەک وەک لایەنێکی ئۆپۆزیسیۆن. چونکوو جیاوازی هەیە لە نێوان جۆری هەڵسوکەوت لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆن و دەوڵەتی موستەقەر. بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی کوردستان بە تایبەتی لە رۆژهەڵات کە خاوەن هەزاران قوربانی و تێچوویەکی زۆرە و ئێستاکەش بە شۆڕشی ژینا پێی ناوەتە قۆناخێکی نوێیەوە هیچ رەنگدانەوەیەکی لەم مەنشوورەدا نییە.
هەر وەها لە بەندی یەکی ئه‌م مەنشوورەداو هاوكات لە گوتاری ناوەندگەراکاندا ئاماژەیەک هەیە کە گوایە دیاریکردنی سیستەمی سیاسی ئێران دەبێ سڕ بکرێت بۆ پاش رووخان و لەو کاتەدا بخرێتە دەنگدان و ریفراندۆم. دیارە ئەمە پیلانێکی کاربۆکراوە کە دواتر بە پەنابردنە بەر ڕاو دەنگی زۆرینەی ئێرانییەکان خۆیان لە سیستەمی ناسەنتراڵ بدزنه‌وه، بۆیە کورد ده‌بێ بەر له‌رووخان به رێکەوتنی ته‌وافقی ئەو مافە بۆ خۆی بچەسپێنێت.
لە بەندی دوودا ئاماژە بە دەستەواژەی پاراستنی یەکپارچەیی خاکی ئێران(حفظ یکپارچگی سرزمینی ایران) كراوە کە دواتر نیوە دێڕێکیان خستووەتە پەنای، واتە قەبوڵ کردنی فرەیی زمانی،قەومی، ئاینی و کلتوریی („پذیرش گوناگونی زبانی، قومی، مذهبی و فرهنگی آن”). هەرچەند ئەم دوو نیودێڕە هیچ پەیوەندییەکی سیاسی و ماناییان پێکەوە نییە بەڵام پاراستنی یەکپارچەیی خاک( "حفظ یکپارچگی سرزمینی”) بە تەنیایی هەڵگری باری ئایدیالۆژیکە و مەترسیدارە لەسەر کورد و نه‌ته‌وه‌كان، کە دواتر هەر چەشنە ناڕەزایەتی و جموجۆلێک بەم بیانووه سەرکوت دەکرێت. بۆ نموونه‌ی هێرش كردنه سه‌ر كۆماری كوردستان، ئازه‌ربایجان و ئه‌هواز له‌سه‌رده‌می نیزامی پاشایه‌تی و هێرشی خومه‌ینی بۆ سه‌ر كوردستان له‌و پێوه‌ندییه‌دا به‌ڵگه‌ی مێژوویی حاشاهه‌ڵنه‌گرن.
هەروەها لە بەندی سێی ئەم مەنشوورەدا هاتووه، دابەشکردنی دەسەڵات لە رێگەی دانی دەسەڵاتی دارایی،ئیداری و سیاسەتدانان بە پارێزگاو شارو قەزاکان( "تمرکززدایی از قدرت با سپردن اختیارات مالی، اداری و سیاستگذاری به نهادهای منتخب استانی، شهری و ناحیه‌ای”). لە راستیدا ئەم خاڵە پەیوەندی هەیە بە بەشداریکردنی کورد و نەتەوەکانیتر لە سیاسەت و ئیدارەدانەوه. له‌رووی یاساییەوە ئه‌م به‌نده، هێنانه خواره‌وه‌ی ئاستی داواکارییەکانە بۆ شتی لۆکاڵی و سەرەتایی. تەنانەت وڵاتە دیکتاتۆرەکانیش بۆ بەرەوپێشچوون و کەمکردنەوەی کێشەی ئیدارەدانی وڵات، دەسەڵاتی ئێدارەدانی لۆکاڵی بە پارێزگاو شارەکان دەبەخشن. ئەمە بە مانای دابەشکردنی دەسەڵات و بەرەسمی ناسینی شۆناسی نەتەوەیی و زمانی و مەزهەبی جیاواز نیە. ئەسڵی داواکاری کوردو نەتەوەکان شەریکایەتی و بەشدارییە لە دەسەڵاتی سیاسی کە خۆی لەخۆیدا، حوکمڕانی و سەروەری یاسایی وئیداری بۆ پارێزگاکان بە دوای خۆیدا دێنێ. هەر بۆیە ئەمە بەندێکی مەترسیدارو پڕ هەڕەشەیە. نەک تەنیا هیچی بۆ کورد و باقی نەتەوەکان تێدا نییە بەڵکوو دووپاتکردنەوەی هەمان سیستەمی ناوەندگەرایە، تەنانەت رێفۆرمخوازان و بەشێک لە ئوسولگەراکان و هەروەها میلی- مەزهەبییەکانیش ئامادە بوون زۆر زیاتر لەوه‌ی لەم مەنشوورەدا هاتووە بە کورد و نەتەوەکانیتری بدەن، بۆیە لە کەمپەینەکانی هەڵبژاردنیشدا بە ئاشکرا باسی لانیکەم فیدراڵیزمی ئیداریی، یان ئابووریان کردووە.
دواتر لە بەندی نۆ باس لە "پەیماننامەی نێونەتەوەیی تایبەت بە مافە سیاسی و مەدەنیەکان" کراوە، کە رەنگە وەک دەسکەوت سەیر بکرێ. بەندی یەکی ئەو پەیماننامە نێو نەتەوەییە دەڵێ "هەموو نەتەوەکان مافی دیاریکردنی چارەنووسیان هەیە. بەپێی ئەو مافە، نەتەوەکان بە شێوەیەکی ئازادانە چارەنووسی سیاسی خۆیان و شێوازی گەشەی ئابووری- کۆمەڵایەتی و کلتووری خۆیان دیاری دەکەن”. تاوەکوو ئەو نەتەوانەی خوازیاری سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتن بتوانن وەک بنەمایەکی قانونی پەنای بۆ بەرن.
بەڵام کێشەی سەرەکی ئەوەیە، ئەم مەنشوورە کورد و نەتەوەیەکانیتری بە قەوم و گروپی ئیتنیکی لە قەڵەم داوە، ئەمە بچوککردن و لێ سەندنەوەی ئەم مافەیە لە نەتەوەکان، هەر بۆیەش وشەی قەوم لە لای فارسەکان زیاتر بۆ قەبیلەو عەشیرە بە کار دەبرێ نەک نەتەوەیەکی خاوەن شۆناس و زمان و فەرهەنگی جیاواز. ئەمەش جارێکیتر لێ سەندنەوەی مافی دیاریکردنی چارەنووسی نەتەوەکان و سڕینەوەیانە لە ژێر ناسنامەی یەک نەتەوەی باڵادەست و خۆسەپێن. بۆیه ئه‌م به‌نده پێشاو پێش گرنگی خۆی له ده‌ست ده‌دات.
پاشان لە بەندی سێزده‌ی ئەم مەنشورەدا باس لە هەڵوەشاندنەوەی سوپای پاسداران دەکات کە ئەوانەی دەستیان لەتاواندا نیە تێکەڵ بە هێزەکانیتر بکرێن و بە تایبەت ئەرتەش کە ئەرکی یەکپارچەیی خاکی ئێرانە.
ئەم بەندە، نەک ناتوانێ دەسکەوتبێ بەڵکو کارەساتی گەورەی لە خۆیدا هەڵگرتووە. سوپای پاسداران بە گوێرەی یاسا کارپێکراوە سەربازیەکان، هێزێکی سەربازی و یاسایی نیە، بەڵکو هێزێکی میلیشیایی و مافیاییە، کە لە لایەن کۆمەڵێک لە دەوڵەتانی کاریگەر لە سیاسەتی نێونەتەوەیی خراوەتە لیستی تیرۆر و وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی مامەڵەی لە گەڵ دەکرێ. ئەوەی دەبێ ئێمە پێداگری لە سەر بکەین هەڵوەشانەوەی سوپا یان ئەرتەشی ئێرانە، ئەرتەشێک کە لەسەد ساڵی رابردوودا دەستی سوور بووە لە کوشتن سوتاندن و ماڵوێرانی کوردستان و ناوچەکانتیر، بەناوی وەهمی درۆزنانەی یەکپارچەییەوە. داواکاری راستەقینە دامەزراندنی سوپایەکی نیشتمانی و فرە رەنگە کە بەشداری هەمووانی تێیدا مسۆگەر بێ، ئەرکی پاراستنی دەوڵەت بێ لە هەڕەشە دەرەکیەکان، نەک هێزێکی باڵادەست بە دەست نەتەوەیه‌کەوە بۆ سەرکووتی جیاوازی و ماف و ئازادییەکان.
ناوه‌رۆكی بەرچاوی ئەم مەنشورە جیا لە باسە ناڕوون و پۆپۆلیستیەکانی، پارێزەری بەرژەوەندی چینە کۆنەکانی دەسەڵاتی سەردەمی فێودالیزم و سیستەمی ستەمکاری ڕۆژهەڵاتیە کە بە ڕوونی نوێنەرەکانی دەرکەوتون و جێگەو پێگەی سەرەکیشیان بۆ دیاریکراوە، ئەگەرچی ویستویانە بە هەندێک ڕووخساری جێگەی مشتومڕ لە ناسیۆنالیزمی ئێرانی ڕووی ڕاستی بەرژەوەندی خۆیان بشارنەوە بەڵام ڕووی کودەتایی مەنشورەکە لە ئاست بزوتنەوەی ژن، ژیان، ئازادییان پێ نەشاردراوەتەوە. هه‌ر بۆیه زۆربەی به‌نده‌كانی ئەم مەنشورە هەڵوێستی سیاسین و دوورن لە چەمکە فەلسەفیەکانی وەک ئازادی، دادپه‌روه‌ری و یەکسانی. وادیارە تەنیا چاویان بڕیوەتە دەسەڵات و ئیمتیازەکانی دەسەڵات ئەویش لە وڵاتێکی ڕانتی و نەوتی وەک ئێران.
ئەوی لەم مەنشوورەدا نووسراوە نەک هیچی بۆ کورد تێدا نییە، بەڵکو جێبەجێکردن و بەشداریکردنیشی جۆرێکە لە هەڕاجدانی بزوتنەوەکەی و بەها به‌نرخه‌كانی. دووپاتبوونەوەی دووپاتکراوەکانە و دەستەبەرکردنی مافەکانی گەلی کوردی تێدا بەدی ناکرێت. ئەوەی تێیدا بەدی دەکرێت تەنیا مەرحەمەتی ملوکانەی شازادەیە بۆ بەرژەوەندییە تایبەته‌کانی سەردەمی ده‌رباری و تیولداری.
بەڵام ئایا جۆرج تاونیش دەبێتە نۆفل شاتۆیەکیترو خومەینیەکی تر هەناردەی ئێران دەکرێت؟ روون نییە، بەڵام ئەوەی کە ڕوونە ئەوەیە کە هەر هێزێک، لە دانوستان و هاوپەیمانییەتیدا پشتی بە ویستی خەڵک و جەماوەرەکەی نەبەستێت، وەک بڵقی سەر ئاو دەتەقێ و نوقم دەبێت.
